Veilig leerklimaat

Wat verstaan we onder een veilig leerklimaat? Het betekent dat cursisten en docenten op de lesdagen ervaren gerespecteerd en gesteund te worden. Iedereen moet zich vrij voelen om een eigen mening te uiten en vragen te stellen, zonder angst voor kritiek. Dit geldt zowel voor de interactie tussen docenten en cursisten als voor de omgang tussen cursisten onderling. 

Het creëren van veiligheid en vertrouwelijkheid kennen we uit ons werk met cliënten, hun families en zorgteams. In het document ‘Leren bij de PgD’ lezen we: In het werk van psychologen en hun stijl van leren zien we allerlei parallellen in processen; in de relatie tussen psycholoog en cliënt spelen vergelijkbare processen als in de relatie tussen docent en cursist, tussen supervisor en supervisant en die tussen de PgD-medewerkers en deelnemers aan het kennisnetwerk. Dat betekent dat een veilige leeromgeving, een professionele werkrelatie, transparantie, het versterken van de veerkracht, positieve communicatie en gelijkwaardigheid belangrijke begrippen zijn voor het werk van de PgD. 

Mooie woorden, maar wat betekent dit in de praktijk? In beleidsstukken gaat het vaak vooral over het bestrijden van pestgedrag of intimidatie. Maar het begrip veilig leren is breder: het gaat om een goede leraar-leerling relatie en over de voorbeeldrol die een docent heeft voor leerlingen. In het onderwijs van de PgD gaat het vooral over veilig feedback geven en daarbij als docent of medecursist een constructieve houding aannemen. We zijn ons er ook van bewust dat ervaren veiligheid een subjectief gegeven is, de ene persoon voelt zich eerder onveilig dan de ander en gevoeligheden liggen vaak op verschillende domeinen.  

Onze lesstof, theorie en praktijk van de psychologie, raakt voortdurend aan het persoonlijke en is daarom per definitie gevoelig. En bovendien kun je geen nieuwe kennis opdoen of vaardigheden aanleren zonder enig discomfort of ongemak. Om iets nieuws te leren moet je je eerst bewust worden van wat je nog niet kan of weet. Soms moet je afstappen van vertrouwde routines of werkwijzen en met nieuw gedrag experimenteren. Zonder wrijving geen glans, zegt men in de volksmond. De Amerikaanse trainer Noel Tichy spreekt van drie zones: de comfortzone, de leerzone en de paniekzone. Het is de kunst er met elkaar over te waken dat we in de middelste zone, de leerzone, komen en blijven. 

Hoe opereer je als docent in deze opgave? We hebben daar een aantal strategieën voor: 

• Transparant zijn over wat de cursisten van jou kunnen verwachten. Bijvoorbeeld aangeven waar een oordeel op gebaseerd is. Of als je een rollenspel begeleidt eerst goed de spelregels uitleggen, bijvoorbeeld dat je het rollenspel mag afbreken als je er niet uitkomt of dat je zelf mag bepalen waar je feedback over wil hebben. De grenzen van het speelveld vastleggen, geeft regie en veiligheid aan de cursist. 
• Voorbeeldgedrag vertonen, bijvoorbeeld door terug te vragen in een les of cursisten zich veilig voelen en/of ook zelf grenzen en gevoeligheden kenbaar te maken. 
• Zelf als docent regelmatig workshops onderwijs volgen over het creëren van een veilig en constructief leerklimaat en gerichte feedback vragen aan mededocente. 

Niet alleen de docent, ook cursisten kunnen bijdragen aan het creëren van een veilige leeromgeving. Belangrijk is vooral dat ze direct feedback geven als zij iets als onplezierig of onveilig ervaren en dat ze zoveel als mogelijk tijdens een cursus naar verbetering zoeken. En liever praten mét dan praten over de ander.  

Gelukkig zien we dat het vaak goed gaat, dat de randen van de toch wat oncomfortabele leerzone worden gezocht, maar dat de lijn naar paniek of onveiligheid niet wordt overschreden. En dat de sfeer in een groep of op een cursusdag open bespreekbaar blijft. Mocht je, als docent of cursist, suggesties hebben voor verbetering? Dan houden we ons uiteraard aanbevolen! 

Relevante informatie op de website van de PgD:  

• Klachtenregeling 
• Leren bij de PgD